Sivas'ta Canlandırılan Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir Gelenek: Lebdeğmez
Türk âşıklık geleneğinin en zor dallarından biri olan 'lebdeğmez', Sivas'ta yaşayan ustalar tarafından korunarak yeni nesillere aktarılıyor. Dudakların arasına yerleştirilen bir iğneyle yasaklı harfleri kullanmadan sözlü atışmalar yapılan bu eşsiz sanat, hem yetenek hem de yıllar süren birikim ve pratik gerektiren bir disiplin olarak biliniyor. İşte bu nadide gelenekten detaylar...
Lebdeğmez Nedir?
Lebdeğmez, Türk halk edebiyatının önemli bir parçası olan ve âşıklık geleneği içinde kendine özel bir yer edinen bir sanat dalıdır. Bu gelenekte, âşıkların dudaklarının arasına dik pozisyonda bir iğne yerleştirilir. Ardından, b, p, m, n, f ve v harflerini kullanmadan şiir söyleme veya sözlü atışma yapma becerisi sergilenir. Yasaklı harflerin kullanılması durumunda, iğne dudağa batıyor ve bu da performansın başarısız olduğu anlamına geliyor.
Bu sanat, yalnızca sözcükleri doğru seçmekle kalmıyor; aynı zamanda hangi makamla açıldıysa o makamla kapatılması gerektiğini de şart koşuyor. Lebdeğmez, Türk kültürünün derinliklerinde kök salmış bir gelenek olmanın yanı sıra, büyük bir dikkat ve ustalık gerektiren bir disiplin olarak öne çıkıyor.
Çok Eski Bir Gelenek
Lebdeğmez geleneğini sürdüren âşıklardan Yavuz Altay, bu sanatın tarihî kökenlerine işaret ederek konuştu:
"Lebdeğmez geleneği, Dede Korkut zamanından da önce kalma bir hadisedir. Bu geleneğin esas aracı iğnedir. Geleneği yerine getirirken yasaklı beş harfi söylemediğiniz takdirde iğne batmaz. Sivas Âşıklar Bayramı'nda bu geleneğin yarışmasını defalarca gerçekleştirdik. Yasaklı harfleri söylememenin yanı sıra, hangi makamla açıldıysa yine aynı makamla kapatılmalıdır. Bu geleneği öğrenmenin tek yolu çok çalışmaktır. İlk çalışmalarda iğne koyarak öğrenmeye çalışıldığı halinde iğne batar. Çöp kürdan ile alıştırma yapabilirler."
Altay'ın sözleri, lebdeğmez sanatının ne kadar titizlikle icra edildiğini ve ustalaşmanın kolay olmadığını bir kez daha ortaya koyuyor.
Geleneği Koruma Çalışmaları
Sivas Fasıl Heyet Âşıklar ve Halk Oyunları Derneği, lebdeğmez geleneğinin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması için yoğun çaba sarf ediyor. Derneğin başkanı Ahmet Ayık, bu sanatın ne kadar hassas bir disiplin olduğunu vurgulayarak şunları söyledi:
"Lebdeğmez geleneğinde b, p, m, n, f ve v harfleri kullanılmıyor. O harfler kullanıldığı takdirde, dudak arasına konulan iğne batar. Bu geleneği her adam yapamaz. Bu yüzden gençlere bu sanatı öğretmek için sürekli çalışmalar yürütüyoruz."
Dernek, gençlerin ilgisini çekmek ve onları bu gelenekle buluşturmak için düzenli etkinlikler ve eğitimler düzenliyor. Ayrıca, Sivas Âşıklar Bayramı gibi organizasyonlarda lebdeğmez gösterileri yaparak halkın bu eşsiz sanatla tanışmasını sağlıyor.
Bakmadan Geçme
