Akromegali, Yunanca "akron" (uç, ekstremite) ve "megas" (büyük) kelimelerinden türemiştir. Adından da anlaşılacağı gibi, vücudun uç kısımlarının (eller, ayaklar, yüz) orantısız şekilde büyümesiyle karakterizedir. Bu durum, beyinde bulunan ve vücudun büyüme, gelişme ve metabolizmasını düzenleyen hipofiz bezinin genellikle iyi huylu bir tümör (adenom) nedeniyle aşırı büyüme hormonu (GH) üretmesiyle meydana gelir.

Büyüme hormonu fazlalığı, çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkarsa, kemiklerin uzaması devam ettiği için devlik (gigantizm) olarak adlandırılan aşırı boy uzamasına neden olur. Yetişkinlikte, kemiklerin büyüme plakları kapandığı için boy uzaması durur, ancak yumuşak dokular, kıkırdaklar ve bazı kemikler büyümeye devam eder. Bu da akromegaliye özgü fiziksel değişikliklere yol açar.

Akromegali Belirtileri Nelerdir?

Akromegali belirtileri genellikle sinsi başlar ve yıllar içinde yavaş yavaş belirginleşir. Bu nedenle, hastalar ve çevreleri çoğu zaman bu değişiklikleri yaşın veya genetik faktörlerin doğal bir sonucu olarak algılayabilir. Ancak aşağıdaki belirtilerin farkında olmak erken tanı için kritik öneme sahiptir:

1. Fiziksel Değişiklikler:
2. • Eller ve Ayaklarda Büyüme: Yüzük ve ayakkabı numaralarının büyümesi, en belirgin işaretlerden biridir.
   • Yüz Hatlarında Kalınlaşma: Alın ve çene kemiklerinde belirginleşme, burun ve dudaklarda kalınlaşma, dilin büyümesi (makroglossi) ve diş aralıklarının açılması.
   • Cilt Değişiklikleri: Cildin kalınlaşması, yağlanması ve terlemenin artması.
   • Ses Kalınlaşması: Ses tellerinin büyümesi nedeniyle seste derinleşme.
   • Vücut Kıllarında Artış.
2. Genel Sağlık Belirtileri:
3. • Eklem Ağrıları ve Artrit: Özellikle büyük eklemlerde ağrı ve hareket kısıtlılığı.
   • Uyku Apnesi: Boğazdaki yumuşak dokuların büyümesi nedeniyle solunum yolunun tıkanması.
   • Baş Ağrıları: Sık ve şiddetli baş ağrıları (hipofiz tümörünün baskısı nedeniyle).
   • Görme Bozuklukları: Tümörün görme sinirlerine baskı yapması durumunda çift görme veya görme alanı kaybı.
   • Halsizlik ve Yorgunluk: Hormonal dengesizliğe bağlı genel yorgunluk.
   • Carpal Tünel Sendromu: Elde uyuşma ve karıncalanma.
3. Metabolik ve Sistemik Komplikasyonlar:
4. • Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon).
   • Diyabet (Şeker Hastalığı) veya İnsülin Direnci.
   • Kalp Büyümesi ve Kalp Hastalıkları Riski.
   • Kolon Polipleri ve Kanser Riskinin Artması.
   • Tiroid Bezinde Büyüme (Guatr).

Önemli Not: Bu belirtilerin birçoğu başka sağlık sorunlarının da göstergesi olabilir. Ancak birden fazla belirtinin bir arada görülmesi ve zamanla ilerlemesi durumunda mutlaka bir endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.

Akromegali Neden Olur?

Akromegalinin neredeyse tüm vakalarında (%95'ten fazlası) neden, hipofiz bezinde gelişen iyi huylu bir tümör olan adenomdur. Bu tümörler, beyin tümörleri değildir ve genellikle yavaş büyürler. Nadiren, hipofiz dışı tümörler (pankreas, akciğer veya böbrek gibi) de ektopik (yer dışı) büyüme hormonu veya büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH) üreterek akromegaliye neden olabilir.

Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Akromegali teşhisi, belirtilerin değerlendirilmesi, fizik muayene ve hormonal testlerle konulur:

1. Kan Testleri:
2. • IGF-1 (İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü-1) Seviyesi: Büyüme hormonunun hedef organlar üzerindeki etkilerini gösteren bir hormondur ve akromegali tanısında çok önemlidir. Yüksek seviyeler akromegaliye işaret eder.
   • Oral Glikoz Tolerans Testi ile GH Supresyonu: Şekerli su içildikten sonra GH seviyelerinin düşmemesi, akromegali tanısını doğrular. Normalde şeker alımı GH salgısını baskılar.
2. Görüntüleme Yöntemleri:
3. • Hipofiz MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Hipofiz bezindeki tümörü (adenomu) görselleştirmek için kullanılır.

Tedavi Yöntemleri:

Akromegali tedavisi, büyüme hormonu seviyelerini normalleştirmeyi, tümörün boyutunu küçültmeyi ve semptomları hafifletmeyi amaçlar. Tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Cerrahi Müdahale: Genellikle ilk ve en etkili tedavi yöntemidir. Transsfenoidal cerrahi adı verilen bir yöntemle burundan girilerek tümör çıkarılır. Başarılı cerrahi, GH seviyelerini hızla normalleştirebilir.
• İlaç Tedavisi: Cerrahi sonrası GH seviyeleri normale dönmeyen veya ameliyat için uygun olmayan hastalarda kullanılır.
• • Somatostatin Analogları: GH salgısını baskılar.
  • Dopamin Agonistleri: Bazı tümörlerde GH salgısını azaltabilir.
  • GH Reseptör Blokerleri: Büyüme hormonunun etkisini bloke eder.
• Radyoterapi: Cerrahi ve ilaç tedavisine yanıt vermeyen veya uygulanamayan durumlarda, tümörün büyümesini kontrol altına almak için kullanılabilir.

Akromegali, erken teşhis ve doğru tedavi ile yönetilebilen bir hastalıktır. Belirtilerin farkında olmak ve düzenli sağlık kontrollerini aksatmamak, olası ciddi komplikasyonların önüne geçmek için hayati önem taşır.