Borderline Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

BKB'nin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ancak genellikle belirgin ve süreklidir. Amerikan Psikiyatri Birliği'nin tanı kılavuzu DSM-5'e göre, BKB tanısı için belirli kriterlerin karşılanması gerekir. Bu belirtilerin en az beşinin uzun süredir devam etmesi önemlidir:

1. Terk Edilme Korkusu: Gerçek veya hayali bir terk edilmeden kaçınmak için aşırı çaba sarf etme. Bu korku, kişiyi ya bağımlı ya da ilişkileri aniden bitiren biri yapabilir.
2. İstikrarsız ve Yoğun İlişkiler: Başkalarını bir anda idealize etme (çok iyi görme) ve ardından aniden değersizleştirme (çok kötü görme) şeklinde uç noktalar arasında gidip gelme (splitting). İlişkilerde ani ve dramatik değişimler yaşama.
3. Kimlik Karmaşası: Kendine dair algıda, özsaygıda ve kimlik duygusunda belirgin ve sürekli bir istikrarsızlık. "Ben kimim?" sorusuna net bir yanıt bulamama.
4. Dürtüsel ve Riskli Davranışlar: Kendine zarar verme potansiyeli olan dürtüsel davranışlarda bulunma. Örnekler arasında kontrolsüz para harcama, madde kötüye kullanımı, riskli cinsel davranışlar, dikkatsiz araç kullanma, aşırı yemek yeme veya kumar oynama sayılabilir.
5. Tekrarlayan İntihar Düşünceleri veya Kendine Zarar Verme: Tekrarlayan intihar girişimleri, tehditleri veya jestleri; kendini kesme, yakma gibi kendine zarar verici davranışlar. Bu davranışlar genellikle yoğun duygusal acıdan kurtulma çabasıdır.
6. Duygusal Dalgalanmalar (Duygu Durumunda Oynaklık): Birkaç saatten birkaç güne kadar süren yoğun öfke, depresyon, kaygı, utanma veya mutluluk gibi duygularda belirgin ve ani değişimler.
7. Kronik Boşluk Hissi: Sürekli olarak kendini boşlukta, anlamsız ve değersiz hissetme. Bu his, kişiyi sürekli bir arayışa itebilir.
8. Yoğun ve Uygunsuz Öfke: Öfkesini kontrol etmekte güçlük çekme, sık sık öfke patlamaları, sürekli kızgınlık veya fiziksel kavgalara karışma.
9. Strese Bağlı Paranoid Düşünceler veya Dissosiyatif Belirtiler: Aşırı stres altında geçici olarak başkalarına karşı şüpheci olma, gerçeklikten kopma (derealizasyon) veya kendine yabancılaşma (depersonalizasyon) yaşama.

Borderline Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

BKB'nin tek bir nedeni yoktur; genellikle genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimi sonucu ortaya çıkar:

• Genetik Faktörler: Ailede BKB veya diğer ruhsal bozuklukların öyküsü, hastalığın gelişme riskini artırabilir.
• Beyin Kimyası ve Yapısı: Beyindeki duygu düzenleme, dürtü kontrolü ve stres yanıtından sorumlu bölgelerde (örneğin amigdala, prefrontal korteks) farklılıklar veya nörotransmiter (serotonin gibi) dengesizlikleri görülebilir.
• Çevresel Faktörler ve Travmalar: Çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar (cinsel, fiziksel veya duygusal istismar), ihmal, terk edilme, ebeveyn kaybı, kronik çatışmalı aile ortamı gibi olumsuz deneyimler BKB gelişiminde önemli rol oynar. Bu tür deneyimler, çocuğun duygusal düzenleme becerilerinin ve benlik algısının sağlıklı bir şekilde gelişmesini engelleyebilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavisi

BKB, zorlu bir rahatsızlık olsa da tedavi edilebilir bir durumdur. Genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve tedavi süreci uzun solukludur:

1. Psikoterapi (Terapi): BKB tedavisinin temelini oluşturur. En etkili terapi yöntemleri şunlardır:
2. • Diyalektik Davranış Terapisi (DDT/DBT): BKB için özel olarak geliştirilmiş ve etkinliği kanıtlanmış bir terapi türüdür. Duygu düzenleme, stresle başa çıkma, kişilerarası ilişkileri geliştirme ve dürtüselliği azaltma becerilerini öğretmeye odaklanır.
   • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi hedefler.
   • Şema Terapi: Çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan temel uyumsuz şemaları tanımlamaya ve değiştirmeye odaklanır.
   • Psikodinamik Terapi: Bilinçdışı süreçleri ve geçmiş deneyimlerin bugünkü davranışlar üzerindeki etkilerini anlamaya çalışır.
2. İlaç Tedavisi: BKB'nin doğrudan bir ilaç tedavisi yoktur, ancak eşlik eden depresyon, anksiyete, öfke, dürtüsellik veya psikotik belirtiler gibi semptomları hafifletmek için antidepresanlar, anksiyolitikler veya duygudurum dengeleyiciler kullanılabilir. İlaçlar genellikle terapiye yardımcı olarak reçete edilir.
3. Kısa Süreli Hastane Yatışı: Kendine zarar verme riski yüksek olduğunda, intihar düşünceleri veya ciddi dürtüsel davranışlar kontrol altına alınamadığında, kişinin güvenliğini sağlamak amacıyla kısa süreli hastane yatışı önerilebilir.

BKB tanısı alan bireylerin tedaviye olan bağlılığı ve işbirliği, iyileşme sürecinde kritik öneme sahiptir. Düzenli terapi seanslarına katılmak ve öğrenilen becerileri günlük hayata uygulamak, semptomların yönetilmesinde ve daha istikrarlı bir yaşam sürdürmede büyük fark yaratır.